Patlayıcı Ortamlar ve Sınıflandırmaları

Patlayıcı ortamlar, patlama riski seviyelerine göre sınıflandırılır ve bu sınıflandırmaya uygun şekilde elektrikli veya mekanik ekipman seçimi yapılır. Bu sistemde, Latince “ZONE” (Türkçesi: BÖLGE) terimi kullanılır ve her bölgeye uygun ekipman kategorileri belirlenmiştir:

• ZONE 0, 20 → Kullanılacak alet kategorisi: 1
• ZONE 1, 21 → Kullanılacak alet kategorisi: 2
• ZONE 2, 22 → Kullanılacak alet kategorisi: 3

Gazlar İçin ZONE Sınıflandırması

ZONE 0

• Normal çalışma koşullarında patlayıcı ortamın sürekli bulunduğu veya uzun süre var olma ihtimalinin yüksek olduğu yerlerdir.
• Örnek: Patlayıcı madde kaplarının içi, buharlaştırıcılar ve reaksiyon kapları gibi ekipmanların iç kısımları.

ZONE 1

• Normal çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşma ihtimali düşük olup, yalnızca arıza veya anormal durumlarda kısa süreli olarak oluşabilir.
• Örnek: Endüstriyel ortamlardaki patlayıcı maddelerin bulunduğu alanların çoğu bu gruba girer.
• ATEX 100a’ya göre: 2. kategorideki aletler ZONE 1’de kullanılabilir. Ex-sertifikalı birçok ekipman bu kategoriye dahildir.

ZONE 2

• Normal çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşma ihtimali yok denecek kadar azdır. Ancak arıza, bakım, kaza gibi durumlarda çok kısa süreli olarak patlayıcı ortam oluşabilir.
• Örnek: Patlayıcı gazların nadiren bulunabileceği alanlar.
• ATEX 100a’ya göre: 3. kategorideki aletler ZONE 2’de kullanılabilir. Ex-sertifikalı olsa da diğer kategorilere kıyasla daha az sıkı kurallara tabidir.

Tozlar İçin ZONE Sınıflandırması (ATEX 137)

Patlayıcı gazlara benzer şekilde, patlayıcı tozlar ve lifler için de özel bir ZONE sınıflandırması yapılmıştır:

ZONE 20

• Normal çalışma koşullarında patlayıcı toz veya lif ortamının sürekli bulunduğu veya uzun süreli var olma ihtimalinin yüksek olduğu yerler.

ZONE 21

• Normal çalışma koşullarında patlayıcı toz veya lif ortamının oluşma ihtimali düşük olup, oluştuğunda kısa süreli kalır.

ZONE 22

• Normal çalışma koşullarında patlayıcı toz veya lif oluşma ihtimali çok düşüktür. Ancak arıza veya kaza gibi anormal durumlarda kısa süreli olarak oluşabilir.

Ek Bilgiler

• Patlayıcı gazlar → “G” harfi ile gösterilir.
• Patlayıcı tozlar → “D” harfi ile gösterilir.

Bu sınıflandırma, ATEX (Atmosphères Explosibles) direktifleri doğrultusunda oluşturulmuş olup, endüstriyel güvenlik açısından kritik bir sistemdir. Patlama riski taşıyan ortamlarda, uygun ZONE sınıfına uygun ekipman seçimi yapılması, güvenliğin sağlanması açısından büyük önem taşır.